De Veluwe is een van de favoriete Nederlandse natuurgebieden voor een flinke wandeling of fietstocht, maar je vindt er niet alleen heidevelden, zandverstuivingen en dennenbossen. Vlak bij het dorp Kootwijk staat een van de de merkwaardigste gebouwen van Nederland. Het is een betonnen kolos in art-decostijl, die bekendstaat als de Sfinx of Kathedraal en in de vrijwel boomloze vlakte van veraf zichtbaar is. Het loont zeker om het van dichtbij te inspecteren, zelfs als de toegangsdeuren op slot zitten, wat meestal het geval is.
Gebouw A van zendstation Radio Kootwijk, zoals de officiële benaming luidt, heeft een opmerkelijke geschiedenis, die nauw met het Nederlandse koloniale verleden verbonden is.
In de jaren twintig van de vorige eeuw was in Gebouw A een een belangrijk communicatiecentrum ondergebracht, het zendstation “Lange Gerrit”. Daarmee werd met behulp van ruim 200 meter hoge zendmasten via de lange golf het eerste radiocontact gelegd met het zend- en ontvangststation Malabar bij Bandoeng in Nederlands-Indië. Om een goede ontvangst mogelijk te maken moesten er zo min mogelijk obstakels in de nabijheid zijn, en de hooggelegen vlakte op de Veluwe bleek daarvoor het best geschikt.
Hallo Bandoeng
De zender bleef niet lang actief, want al na een paar jaar werden er bij Kootwijk veel kleinere kortegolfzenders geïnstalleerd, die voor de telefoonverbinding met de koloniën veel betrouwbaarder en praktischer waren. De verbinding met Indië was in elk geval zo zo belangrijk, dat “Hallo Bandoeng, hier Den Haag,’ een gevleugelde zegswijze werd. Dat was te danken aan koningin Emma, die de zin bij ingebruikname uitsprak, en aan zanger Willy Derby, die er een liedje over maakte. Bellen met Indië kostte overigens 33 gulden voor drie minuten, en je moest ervoor naar een van de vier grote steden reizen.
Taj Mahal
De omgeving van Radio Kootwijk is tegenwoordig nog even boomloos en zanderig als bijna honderd jaar geleden, en het is een bijzondere gewaarwording om de Nederlandse Taj Mahal, zoals het gebouw dankzij de perfecte symmetrie en de vijver op het voorplein ook wel min of meer gekscherend wordt genoemd, in de verte te zien opdoemen. Fietsend of wandelend heb je vrij toegang, wie met de auto is moet dokken voor het ruime parkeerterrein. Als je het gebouw van een afstandje aan de zijkant bekijkt, snap je ook de andere bijnamen: “De Kathedraal” en “De Sfinx”. Architect Luthmann heeft zich inderdaad laten inspireren door dit mythische Egyptische wezen.
De deur van de Kathedraal zit helaas meestal op slot, maar af en toe zijn er rondleidingen — zie daarvoor de website van Staatsbosbeheer, dat gebouw en omliggend terrein in beheer heeft. Het is zeker de moeite waard een wandeling in de omgeving van Radio Kootwijk te maken. De Veluwe is hier nog altijd woest en ledig, met zandverstuivingen, prehistorische grafheuvels, heidevelden en steeds weer dat uitzicht op die bijzondere herinnering aan het Nederlandse koloniale verleden.
