Hilversum: stadswandeling langs monumenten en gebouwen van Willem Dudok

Hilversum is niet alleen de mediastad van Nederland, maar ook Willem Dudok-stad. In geen andere Nederlandse plaats wordt het stadsbeeld zo sterk door het werk van één architect bepaald. Als directeur Publieke Werken en stedelijk architect heeft Willem Dudok in de Gooise provincieplaats tussen 1915 en 1945 vele gebouwen en woonwijken ontworpen. Je kunt dat met eigen ogen gaan zien tijdens deze afwisselende rondwandeling van ruim acht kilometer, gebaseerd op de Dudok Wandelroute van Visit Gooi & Vecht. Je loopt langs een aantal belangrijke Dudok-bouwwerken en maakt daarbij kennis met de tamelijk dorpse sfeer van Hilversum. Je kunt natuurlijk ook de fiets pakken en dan nog een paar gebouwen buiten de route bezichtigen, zoals Paviljoen Wildschut aan de Vreelandseweg.

De voormalige openbare leeszaal in de Bloemenbuurt

Bloemenbuurt

Parkeren is geen probleem in de Bloemenbuurt met de kenmerkende bakstenen en rode pannendaken, ten zuiden van de Diependaalseweg. Deze wijk is vanaf 1918 door Dudok ontworpen als woningbouwproject voor arbeiders, zoals ook elders in Europa veel gebeurde, onder meer in het Duitse Essen en Wenen. Inmiddels, een eeuw later, zijn de huizen er zo populair dat alleen de hogere inkomens ze nog kunnen betalen. Dudok zou ervan geschrokken zijn, want hij wilde vooral betaalbare woningen neerzetten. Toch zijn hier ook nog wel een aantal sociale huurprojecten te vinden.

Galerij van begraafplaats Zuiderhof aan de Kolhornseweg 13

Iets ten zuiden van de Bloemenbuurt, aan de rand van de heide, ligt begraafplaats en crematorium Zuiderhof, waarvan de galerij in de jaren vijftig door Dudok is ontworpen. Het is een sober en slank ontwerp, met in de hoek een rechthoekige vijver. Dudok ligt niet hier begraven, maar op de Noorderbegraafplaats in Hilversum, eveneens een ontwerp van hem (zie verderop).

De voormalige Geraniumschool in de Bloemenbuurt

Dudoks gebouwen zijn vooral herkenbaar aan het op de Amsterdamse School gebaseerde baksteengebruik, de slanke torens en schoorstenen en de ramen met kruisroeden. Ook de voormalige Geraniumschool heeft fraai metselwerk en een toren. Het gebouw wordt helaas wat ontsierd door de rommelige omgeving en de studentenbewoning, die een sjofele indruk geeft.

Het Badhuis met de hoge schoorsteen aan de Meidoornlaan (ca. 1920)

Badhuis

Tot in de jaren vijftig was het niet verplicht een douche of bad in sociale huurwoningen in te bouwen. Vóór die tijd was de gang naar het badhuis gebruikelijk. Dudok bouwde in Hilversum twee badhuizen in opdracht. Het symmetrische badhuis aan de Meidoornlaan met de opvallend hoge schoorsteen dateert uit 1920. Links was de ingang voor mannen, rechts die voor vrouwen. Er is nu een medisch centrum in gevestigd.

Het Nieuwe Raadhuis, de kroon op het werk van Dudok

Raadhuis

Als je de Dudok-route door het centrum van Hilversum volgt, passeer je op de Kerkbrink eerst het 19e-eeuwse Oude Raadhuis in neo-renaissancestijl. Dit is een werk van architect J. Rietbergen en is nu een historisch museum. Toen Hilversum begin 20e eeuw snel begon te groeien, werd een groter gemeentehuis al snel noodzakelijk. Vlak na zijn aanstelling als directeur Publieke Werken kreeg Dudok de opdracht een nieuw stadhuis te ontwerpen. Dit meesterwerk was gereed in 1931 en is in de jaren 90 grondig gerenoveerd. Het ligt in een parkachtige omgeving en is van alle kanten fraai te bekijken. Opvallend zijn de langwerpige smalle bakstenen en de cleane indruk die het hele gebouw maakt, zonder ontsierende regenpijpen en dergelijke.
Merkwaardig genoeg genoot Dudok (1884 – 1974) vooral door zijn ontwerp van het raadhuis aanvankelijk meer waardering in de Verenigde staten en Japan dan in zijn vaderland, maar dat is intussen wel rechtgetrokken, zoals uit initiatieven als het Dudok Architectuur Centrum in Hilversum blijkt.

Detail van het Raadhuis

Vervolg je de wandeling na het Raadhuis, beland je in een heel andere omgeving. In het Raadhuiskwartier woont de gegoede burgerij, zoals te zien is aan de vele stadsvilla’s. Vaak hebben ze een origineel ontwerp en de koopprijzen stijgen algauw ver boven het miljoen uit. Het is hier fraai wandelen in een groene, bijna landelijke omgeving. De wijk wordt begrensd door de drukke Insulindelaan en het Mediapark met het opvallend kleurige Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Daar tegenover ligt de Multatulischool, een expressionistische ontwerp van Dudok uit 1929. Een paar honderd meter ten oosten van het Mediapark ligt de Noorderbegraafplaats, de tweede door Dudok ontworpen begraafplaats in Hilversum, waar je precies in het midden zijn graf aantreft.

De Snelliusschool in rode Belgische baksteen (1931)

Scholen

Dudok heeft nogal wat scholen ontworpen in Hilversum. Het vervolg van de wandeling voert langs de Snelliusschool en de Rembrandtschool, een vroeg ontwerp uit 1919, die wat massiever oogt dan andere Dudok-gebouwen. Opvallend zijn vooral de gele ramen, die het geheel wat opvrolijken.

De Rembrandtschool met de kenmerkende ramen

Een heel eind verderop biedt de Fabritiusschool in Hilversum-Zuid met zijn rieten dak weer een heel ander aanzien. Dit was een school voor kinderen uit de betere milieus. In 1985 is de school vrijwel geheel afgebrand en kort daarna herbouwd. De buitenkant is hetzelfde gebleven, de inrichting werd gemoderniseerd. Hier is nog steeds een basisschool gevestigd.

De rietgedekte Fabritiusschool

Na de Fabritiusschool loop je weer door de Bloemenbuurt met de rode pannendaken en kom je aan het eind van het Dudok-rondje Hilversum.

GPX-download